سرمایه گذاری خطرپذیر VC یا Venture capital که از آن با عنوان‌های “سرمایه گذاری جسورانه” یا “سرمایه گذاری کارآفرینی” نیز یاد می‌شود، یکی از انواع قراردادهای مشارکت در سرمایه گذاری است. در این روش، سرمایه‌گذاری پرسودی انجام می‌شود. در ادامه این مطلب از کاریزما به تفصیل در مورد سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران بحث خواهیم کرد.

سرمایه گذاری خطرپذیر یا جسورانه چیست؟

در سرمایه گذاری خطرپذیر سرمایه‌ای که از گروه‌های سرمایه‌گذاری‌ دریافت می‌کنید با استارتاپ‌ها و کسب و کارهای کوچک کار می‌کنند. این گروه‌ها بر سرمایه سرمایه‌گذارانی که می‌خواهند در شرکت‌هایی با پتانسیل رشد قوی در ازای دریافت سهام سرمایه‌گذاری کنند، نظارت می‌کنند.

بنابراین شرکت‌هایی که این نوع سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهند، بجای قرض داد‌ن، سرمایه‌گذاری پر سود انجام می‌دهند. این سرمایه‌گذاران در ازای پولی که سرمایه‌گذاری می‌کنند، سهام آن شرکت را تصاحب می‌کنند و از این طریق تولید پول می‌کند. سرمایه مخاطره‌پذیر سرمایه‌گذاری شد‌ه عموماً هنگامی‌که سهام آن مبادله می‌شود نقد می‌شود.

به بیان دیگر، شرکت‌های سرمایه‌گذاری پول و تجارب مدیریتی را در اختیار شرکت‌های در حال رشد قرار داد‌ه و آن‌ها هم این امکانات را برای تبلیغات، پژوهش، ایجاد زیرساخت و تولید محصول استفاده می‌کنند. شرکت سرمایه‌گذار را وی سی فیرم (VC Firm) و پولی که به شرکت در حال رشد داد‌ه می‌شود سرمایه گذاری خطرپذیر (venture capital fund) می‌گویند.

ساختار سرمایه گذاری جسورانه

چهارچوب کلی که در این شرکت‌ها برقرار است شامل قسمت‌های زیر است:

۱- انتخاب طرح

این بخش مسئولیت جستجوی طرح، بررسی طرح‌ها پیشنهادی به شرکت و درنهایت انتخاب طرح و ایده مناسب که پتانسیل سرمایه‌گذاری را داشته باشد به عهده دارد. پس‌از انتخاب طرح باید یک برنامه سرمایه‌گذاری شامل میزان بودجه مورد نیاز و زمان‌های تزریق آن به طرح آماد‌ه شود.

۲- تأمین مالی

این شرکت‌ها اغلب توانایی پرداخت تمام منابع سرمایه‌گذاری را به‌تنهایی ندارند و در این راه سعی می‌کنند علاقه‌مندان به این نوع سرمایه‌گذاری را با خود همراه کنند مانند: افراد ثروتمند، صندوق‌های بازنشستگی، صندوق‌های وقف، سازمان‌های خیریه، بانک‌ها و …

۳- مدیریت شرکت‌های استارتاپ

این قسمت از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه تیم اجرایی و مدیریتی شرکت‌های نوپا در این قسمت هستند. این تیم باید از افرادی تشکیل شود که علاقه، دانش و تجربه مدیریت در شرکت‌های کوچک را داشتـه باشند. بعد توافقات لازم با کارآفرین این تیم در مدیریت شرکت نوپا، مشارکت خواهد کرد.

4- خروج از سرمایه‌گذاری

این قسمت نیاز به افرادی دارد که با شرکت‌ها و افراد زیادی ارتباط داشتـه باشند. همچنین نحوه ورود و پذیرش شرکت‌ها به بورس را بدانند تا بهترین سیاست برای واگذاری شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند و خروج از آن را اتخاذ کنند.

ویژگی شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر (VC) چیست؟

1- مشارکت در مدیریت شرکت‌ها

سرمایه‌گذارانی که در این قالب‌ها قرار می‌گیرند عموما دارای تجربه و شم اقتصادی بالا هستند و با تکیه بر این دو در مدیریت شرکت‌های سرمایه‌پذیر نوپا وارد شد‌ه و برای آن‌ها ایجاد ارزش افزود‌ه می‌کنند.

۲- ارزیابی همه جانبه

معمولا این سرمایه به شرکت دانش بنیانی تزریق می‌شود که پیش‌بینی می‌شود در آینده رشد سریعی خواهد داشت. اما در این میان باید همه جوانب را از جمله وضعیت اقتصادی، وضعیت بازار و … در نظر گرفت.

۳- خطرپذیری

یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های این صندوق‌ها خطرپذیری آن‌ها است.

۴- مشارکت در مالکیت شرکت‌ها

زمانی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مالکیت شرکت‌ها سهیم می‌شوند از هر ابزاری برای کمک به موفقیت این شرکت‌ها بهره می‌برند. این امر منجر به تلفیق دانش کارآفرینان و تجربه صاحبان این سرمایه خواهد شد.

۵- دیدگاه بلندمدت

خطرپذیری برای کسب سود با دیدگاه کوتاه مدت امکان‌پذیر نیست. با دیدگاه کوتاه مدت این صندوق‌ها از اهداف اصلی‌شان دور می‌شوند. لذا داشتـن دیدگاه بلندمدت برای کسب سود یکی از مهم‌ترین ویژگی این صندوق‌ها است.

فعالیت صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر چگونه است؟

بسـته به اینکه کسب‌وکار هنگام سرمایه‌گذاری تا چه میزان بالغ شد‌ه باشد، این نوع سرمایه‌گذاری، به سه دستـه تقسیم می‌شود:

• بودجه اولیه
• سرمایه مراحل اولیه
• سرمایه مرحله پیشرفت

برای یک صندوق VC این امر بهتر است که مقادیر کمتری از پول را در تعداد زیادی از کسب‌وکارهای جدید سرمایه‌گذاری کند با این امید که حداقل تعداد کمی از شرکت‌ها به شرکت‌های بزرگ‌ و سودآور تبدیل شوند. فرقی ندارد که کسب‌وکار در کدام‌یک از این مراحل قرار داشتـه باشد، زیرا در هر سه مورد به یک‌شکل عمل می‌شود.

این مقاله را نیز حتما بخوانید: صندوق جسورانه چیست و مناسب چه افرادی است؟

تفاهم نامه سرمایه گذاری چیست؟

صندوق‌های جسورانه، قبل از انجام هرگونه سرمایه‌گذاری ابتدا اقدام به جمع‌آوری مبالغ مالی می‌نمایند. این صندوق یک سرفصل را برای سرمایه‌گذاران بالقوه ارسال می‌کند که پس‌ازآن تصمیم می‌گیرند که آیا می‌خواهند پول را به صندوق اضافه کنند یا خیر. اجراکنندگان این بودجه از هر سرمایه‌گذاری‌ حفاظت می‌کنند. صندوق VC به دنبال سرمایه‌گذاری‌های سهام خصوصی است که می‌تواند منجر به بازدهی مثبت شود. این فرآیند هم زمان زیادی را می‌گیرد و هم نیازمند جستجو از میان انبوهی از برنامه کسب‌وکارها برای یافتـن شرکتی که بالاترین میزان رشد را دارد، است. مدیر بودجه سرمایه‌گذاری جسورانه، آخرین تصمیم را بر اساس اینکه انتظارات سرمایه‌گذاران چیست اتخاذ می‌کند.

هنگامی‌که موضوع سرمایه‌گذاری نهایی می‌شود، اکثر منابع مالی هزینه سالانه‌ای را که حدوداً ۲ درصد است، می‌پردازند که این هزینه عموماً در پرداخت حقوق مدیران شرکت و سایر هزینه‌های عملیاتی کمک می‌کند. زمانی‌که شرکت از صندوق خارج می‌شود، بازده مالی به سرمایه‌گذاران صندوق VC داد‌ه می‌شود. هنگامی‌که یک شرکت از صندوق سرمایه‌گذاری خارج می‌شود، این صندوق بخشی از سود را که معمولاً حدود ۲۰ درصد است، حفظ می‌کند. میزان بازدهی بر اساس وضعیت اقتصادی و نوع شرکت‌ها انتظار می‌رود که متفاوت باشد، بااین‌حال بیشتر وجوه صندوق برای درآمد ناخالص حدود ۳۰ درصد است.

مراحل سرمایه گذاری خطرپذیر

سرمایه گذاری خطر پذیر مراحلی دارد که به ترتیب عبارتند از:

• بودجه اولیه

این مرحله اولین و مقدماتی‌ترین مرحله شروع یک کسب‌وکار است. سرمایه‌ای که در این مرحله جذب می‌شود، بیشتر برای تحقیق و توسعه اهداف کسب‌وکار کاربرد دارد. این امر بدین معناست که در این مرحله کارآفرینان یک کسب‌وکار در حال گسترش یک ایده بود‌ه و فعلاً وارد مرحله توزیع محصول محسوسی نشده‌اند. معمولاً این بودجه برای بیشتر کرد‌ن اعضای تیم و انجام تحقیقاتی پیرامون بازاریابی محصول به کار می‌رود.

• واگذاری سهام

در دومین مرحله، استارتاپ حاضر است به ازای سرمایه بیشتر مقداری از سهام خود را واگذار کند. زیرا در این مرحله، استارتاپ رشد به‌اندازه خود را نمود‌ه و توان جذب سرمایه بیشتری پیدا کرد‌ه است درنتیجه امکان رشد پذیری و موفقیت خود را تا حدی ثابت کرد‌ه است.

• مشارکت سرمایه گذاران بزرگتر

سومین مرحله جایی است که استارتاپ بسیار رشد کرد‌ه است و دیگر یک شرکت نوپا محسوب نمی‌شود. این مرحله با قدم به مشارکت گذاشتـن سرمایه‌گذاران بزرگ‌تر ادامه‌ پیدا خواهد کرد و حتی ممکن است این سرمایه‌گذاران به شکل مشارکتی قدم در کسب‌وکار استارتاپ گذاشتـه و یا حتی توسط شرکت‌های بزرگ‌تر خریداری شود.

انواع نمونه قرارداد سرمایه گذاری خطرپذیر

برای سرمایه گذاری خطرپذیر که در ایران رایج است می‌توان ۳ مدل قرارداد را نام برد که هرکدام شرایط خاص خود را دارد:

1- قراردادهای سهامی (Equity)

این قرارداد از رایج‌ترین نمونه قراردادها در این نوع سرمایه‌گذاری است. در این مدل، یک استارتاپ سرمایه‌ای را از شرکت سرمایه‌گذار می‌گیرد و ما به ازای آن، سهامی را به سرمایه‌گذار واگذار می‌کند. به‌عنوان‌مثال، در مقابل مبلغ ۲۰۰ میلیون سرمایه، برای ۶ ماه می‌توان ۲۰ درصد از سهام را به سرمایه‌گذار واگذار کرد.

2- قرارداد قرض قابل تبدیل به سهام (Convertible)

وام قابل‌ تبدیل به سهام یک بدهی کوتاه‌مدت است که به سهام تبدیل می‌شود. در سرمایه‌گذاری اولیه بر روی استارت‌ها این بدهی به‌طورمعمول و خودکار به سهام ممتاز تبدیل می‌شود. درواقع، سرمایه‌گذار مبلغی را به‌صورت وام به آن‌ها واگذار می‌کند و در مقابل به‌جای پس گرفتـن این پول به همراه سود آن، بخشی از سهام آن کسب‌وکار را بستـه به شرایط موجود در این قرارداد در قالب سهام ممتاز در اختیار می‌گیرد.

3- قرارداد حق الامتیاز (Royalty)

این مدل قرارداد برای استارتاپ‌هایی کاربرد دارد که در زمان کوتاه و سریعی به فروش برسد، در این روش، قرارداد به این صورت است که سرمایه‌گذار، مابه‌ازای پول را سهام می‌گیرد و این حق را دارد که از فروش محصول برداشت کند و ما به ازای آن سهام را با قیمتی از پیش‌ تعیین‌شده که نرخ مورد انتظار سرمایه‌گذار از سود را برآورد‌ه کند، به استارتاپ بازگرداند.