سکه یک فلز کوچک دایره‌ای شکل و تخت است که توسط دولت‌ها و کشور‌ها، معتبر و ارزشمند می‌شوند. بدین‌صورت که از گذشته تا به امروز چه در خزانه‌ی پادشاهی و چه در بانک مرکزی هر کشور، سکه‌هایی از جنس‌های مختلف مثل طلا ، نقره ، نیکل و فلزات دیگر که با آرم‌های مخصوص آن حکومت یا دولت آن عصر، ساخته و ضرب شده‌اند. به طور خلاصه، سکه عبارت است از قطعه فلزی با وزن، عیار، جنس و شکل معیّن که برروی آن علایم و اشکال رسمی نقش شده باشد، این سکه پشتوانه ارزی هر کشور می باشد و بدین دلیل ضرب سکه باید قانونی انجام گیرد.

سکّهٔ بهار آزادی یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران است. از سال ۱۳۵۸ خورشیدی، به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، انواع سکه‌های بهار آزادی در قطع‌های مختلف ضرب شده‌است. عیار طلای این سکه‌ها (اعم از طرح قدیم و جدید) ۹۰۰ در ۱۰۰۰ است. معمولاً در هر سال ضرابخانهٔ بانک مرکزی ایران، سکه‌ها را ضرب کرده و از طریق بانک‌های عامل یا صرافی‌های مجاز به بازار عرضه می‌کند. این سکه‌ها به صورت خرد یا عمده و به قیمت روز خرید و فروش می‌شوند.پس از ورود ماشین ضرب سکه و مشخص شدن وزن و اندازه استاندارد سکه‌ها بصورت رسمی در سال 1293 نخستین سکه‌های طلا با عیار 900 در 1000 ضرب و واحد چرخه مالی کشور شدند.ضرب سکه‌های طلا با وزن و اندازه امروزی اولین بار در سال 1310 آغاز گردید، بعد از انقلاب اسلامی سال 1357 سکه بهار آزادی با همان وزن و عیار و اندازه ولی با طرحی متفاوت جایگزین سکه های قبلی شد و تا به امروز با همین نام و ابعاد قبلی در بازار داد و ستد می‌شود.

انواع طلا و سکه در بازار ایران:

برای درک بهتر از بازار طلا و سکه و نحوه محاسبه سکه و قیمت گذاری آن آشنا شویم بهتر است با انواع آن در بازار داخلی آشنا بشویم. طلا و سکه در ایران از ایام قدیم همیشه مورد توجه ایرانیان بوده است.انواع خرید و فروش سکه و طلا به طور فیزیکی عبارتند از:

1. شمش طلا
2. جواهرات
3. طلای آب شده
4. انواع سکه

رایج ترین اصطلاحات در بازار سکه و طلا:

عیار طلا و سکه:

عيار واحد اندازه‌گيري خلوص آلياژهاي طلا و ديگر فلزات گرانبهاست. عيار طلا هم به درجه خلوص طلا در هر شيء‌ طلايي اطلاق مي‌شود. طلا فلزي ذاتا نرم است كه در صورت استفاده از آن براي ساخت اشيا، ممكن است تغيير شكل پيدا كند. منظور از عیار طلا درصد خلوص آن است. در واقع به نسبت طلای استفاده شده در هر قطعه از جنس طلا به وزن کل آن قطعه عیار گفته می‌شود. یعنی در هر کیلوگرم از سکه یا هر نوع طلای دیگر چند گرم آن طلای خالص است. به عنوان مثال عیار سکه بهار آزادی 900 از هزار یا بطور قراردادی 22 است. یعنی در هر کیلوگرم  آلیاژی که برای ساخت سکه بهار آزادی استفاده می‌شود 900 گرم آن طلای خالص و 100 گرم باقیمانده سایر فلزات مانند مس، آلومینیوم و … است. عیار میزان یا واحدی برای تعیین خلوص طلاست. در واقع به نسبت طلای استفاده شده در هر قطعه طلا به وزن کل آن قطعه عیار گفته می‌شود. عیار طلای خالص برابر با 1000 در نظر گرفته می‌شود، یعنی در یک کیلوگرم طلا 1000 گرم طلای خالص وجود دارد. طلای 24 عیار یعنی طلایی که کاملا خالص است، یا این وجود چون هیچگاه طلایی با این عیار وجود ندارد شمش‌ها با عیار 999.9 معامله می‌شوند.

اونس طلا:

حتماً تا به حال کلمه اونس یا اُنس طلا به گوشتان خورده است به خصوص در بسیاری از سایت‌ها که قیمت طلا و سکه را می‌گذارند، قیمتِ اُنسِ طلا هم باید به چشمتان خورده باشد؛ قیمت انس طلا غالباً به دلار است. انس، واحد اندازه‌گیری وزن است که برای فلزات گرانبها و نیز برای سایر اجسام به کار می‌رود و آن را با نماد oz1 نشان می‌دهند. هر اونس طلا یا به عبارتی یک اونس طلا برابر است با ۱۰۳۴۳۱/ ۳۱ گرم طلای 24 عیار (999.9 از 1000).

مظنه طلا:

مظنه یک واژه عربیست، این واژه در زبان عربی به معنی گمان و پندار می‌باشد اما در زبان فارسی به معنی بها و نرخ است. همچنین در لغت نامه معین، مظنه؛ قیمت دست کسی آمدن و با خبر شدن معنی شده است؛ به طوری که در بازار طلا هر لحظه این سوال را از هم می‌پرسند که مظنه چند است؟ و این بدان معنی است که قیمت طلا در بازار و معاملات چقدر است. منظور از مظنه در بین بنکداران طلا و زرگران، همان قیمت یک مثقال طلا در بازار می‌باشد. اشتباه نکنید؛ مظنه واحد وزن طلا نیست بلکه قیمت یک مثقال طلای ۱۷ عیار ( خلوص ۷۰۵ ) است. بنابراین مفهوم مظنه و قیمت مثقال طلا، با یکدیگر برابر هستند.

انواع سکه بهار آزادی در ایران:

در زمان قدیم انواع سکه در دوران مختلف وجود داشته است که قابل استفاده بوده است، اما امروزه و بعد از انقلاب اسلامی در ایران سکه به طور منظم  وبا یک اسم واحد در ایران خرید و فروش می شود. انواع سکه در ایران با وزن های مختلفی معامله می شود، عیار تمامی این سکه‌ها 22 از 24 یا 900 از 1000 است. یعنی از هر یک کیلوگرم طلایی که برای ساخت این سکه‌ها استفاده شده 900 گرم آن طلای خالص بوده است. در واقع این سه نوع سکه بهار آزادی فقط در اندازه و وزن با یکدیگر متفاوت هستند. که عبارتند از:

1. سکه تمام بهار آزادی
2. نیم سکه بهار آزادی
3. ربع سکه بهار آزادی
4. سکه یک گرمی

 

سکه یک گرمی چیست:

از آنجایی که سکه‌های رسمی بانک مرکزی در قطعات ربع، نیم و تمام در دو طرح قدیم وجدید با عیار نهصد در هزاردر بازار موجود بود، با افزایش قیمت این سکه‌ها وکاهش توان خرید مردم به خصوص برای اهدای آن در مناسبت‌ها، سکه‌های پارسیان رونق بیشتری یافتند. اما سکه‌های پارسیان در واقع سکه نبوده و عیارشان نیز با عیار سکه‌های رایج تفاوت داشت. از همین رو بانک مرکزی تصمیم به ضرب نسل جدید سکه‌های استاندارد گرفت تا با این کار جوابگوی بخشی از جامعه که خواهان ضرب سکه با قیمت‌های مناسب ترو رعایت استانداردهای ضرب سکه بودند باشد.

تفاوت سکه طرح جدید ( امامی ) و طرح قدیم:

سکه های طرح جدید و طرح قدیم هر دو برای زمان بعد از انقلاب اسلامی ایران هستند. این یعنی هم سکه های طرح قدیم و هم سکه های طرح جدید ( امامی ) از نوع بهار آزادی هستند. بعد از انقلاب اسلامی ایران سکه های بهار آزادی جایگزین سکه های پهلوی ( اصطلاحاً زمان شاه ) شدند. این سکه ها بعد از انقلاب به دو نوع ضرب شدند، یکی سکه بهار آزادی که از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ ضرب شده است و با عنوان سکه طرح قدیم شناخته می شود. تصویر یک روی این سکه مزین به نام حضرت علی سه بار تکرار علی به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی است و قید عبارت بانک ملی ایران در زیر آن است. تصویر روی دیگر این سکه بارگاه امام رضا(ع) به همراه عبارت نخستین بهار آزادی است و دیگری سکه بهار آزادی طرح جدید است که با طرح امام خمینی (ره) رهبر انقلاب اسلامی ایران  همراه است و به همین خاطر است که در بین مردم به سکه امامی معروف شده اند. از سال ۱۳۷۰ نیز ضرب سکه بهار آزادی با طرح جدید یا همان سکه امامی آغاز شد. این نوع سکه که به عنوان سکه طرح جدید در بازار عرضه می شود، تصویر یک طرف آن بنیان گذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) و تصویر طرف دیگر آن هم بارگاه امام رضا (ع) است.

محاسبه قیمت سکه:

قیمت طلا در ایران با توجه به طلای 17 عیار یا به اصطلاح مظنه محاسبه می‌شود. قبلا گفته شد مظنه قیمت 4.608 گرم طلای 17 عیار است. شما وقتی به بازار می روید یا تلفنی قیمت میگیرید، قیمت مظنه را به شما می‌گویند یعنی قیمت 4.608گرم طلای 17 (705) عیار را. پس برای محاسبه قیمت انواع طلا و سکه باید اول روش محاسبه قیمت طلای 17 عیار یا همان مظنه را بدانیم که به شکل زیر محاسبه می‌گردد. با استفاده از عدد بدست آمده برای مظنه قیمت هر گرم طلای 24 عیار، 22 عیار و 18 عیار را می‌توان حساب کرد.

تمامی انواع سکه بهار آزادی دارای عیار یکسان یعنی 22 عیار (900 از هزار) هستند و تنها وزن آن‌ها با هم متفاوت می‌باشد. این روزها سکه بهار آزادی در بین انواع طلا بیشترین محبوبیت را دارد، شاید دلیل اصلی این اتفاق دسترسی راحت به سکه طلا و خرید و فروش بی دردسر آن است. برای محاسبه قیمت سکه بهار آزادی از فرمول استفاده می‌شود:

نکته:

معمولاً در قیمت سکه حباب بیشتری را مشاهده می‌کنیم به این دلیل که سکه طلا یک مسکوک است و سالانه به تعداد مشخصی زیر نظر بانک مرکزی ضرب می‌شود و گاهی اوقات در بازار کمیاب می‌شود به همین دلیل است بسیاری از مردم عادی خرید سکه را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند چون معتقدند خرید و فروش سکه علاوه بر اینکه پر سود است ریسک‎پذیری کمتری نسبت به خرید و فروش شمش طلا یا مصنوعات طلا دارد.البته بدیهی است که کارشناسان خرید و فروش سکه، وقتی که حباب سکه بالا است سرمایه‌گذاری روی آن را توصیه نمی‌کنند چرا که در این شرایط قیمت واقعی سکه کمتر است و با کاهش و از بین رفتن حباب سکه ارزش پول شما کاهش خواهد یافت؛ در نتیجه بهترین زمان خرید سکه وقتی است که حباب سکه وجود نداشته باشد و یا بسیار کم باشد.