بازار ثانویه بازاری است که سهام داخل بورس پس از عرضه اولیه در آن معامله می‌شود. در حالیکه، بازار اولیه فقط مخصوص عرضه اولیه سهام است. در ادامه این بخش از کاریزما بیشتر در مورد تفاوت بازار اولیه و ثانویه توضیح خواهیم داد.

منظور از بازار اولیه و بازار ثانویه چیست؟

بازار اولیه

بازار اولیه زمانی شکل می‌گیرد که دارایی برای بار اول مورد معامله قرار می‌گیرد. به‌عبارت‌ دیگر، بازاری که در آن اوراق بهادار شرکت‌ها برای اولین بار عرضه و فروخـته می‌شود، بازار اولیه نام دارد. در این بازار شرکت‌ها به‌طور مستقیم سرمایه مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند که این کار در قالب پذیره‌نویسی صورت می‌گیرد. پذیره‌نویسی از طریق بانکی که نماینده شرکت است یا سایر مؤسسات مجاز صورت می‌پذیرد. در این بازار فروشنده اوراق همیشه خود شرکتی است که سهامش در حال عرضه است.

بازار ثانویه

دارایی‌هایی که ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفتـه است (مرحله پذیره‌نویسی)، برای معامله‌های بعدی و مجدد، نیاز به بازار ثانویـه دارد. مثلاً اگر فردی که سهام شرکتی را در مرحله پذیره‌نویسی خریداری کرد‌ه و حال قصد فروش این سهم به سایر سرمایه‌گذاران بازار را دارد، باید به بازار ثانویه مراجعه کرد‌ه و اقدام به فروش سهم خود کند.

پس می‌توان گفت که تمام معاملات سهام در بازار بورس، جزء معاملات بازار ثانویه هستند و در این بازار، اوراق بهادار میان سرمایه‌گذاران معامله می‌شود و شرکت در آن نقشی ندارد. وجود بازار ثانویه بسیار ضروری است، زیرا که قابلیت نقد شوندگی و معامله مستمر اوراق را پدید می‌آورد و شرکت‌های بورسی ترسی از سررسید قرارداد ندارند که فرضا سرمایه‌گذار در سرسید کل پولش را تقاضا کرده و به شرکت فشار وارد کند و به موهبت وجود بازار ثانویه، می‌تواند به‌طور نامحدود با پول سرمایه‌گذاران فعالیت کند و حتی افزایش سرمایه و جذب سرمایه جدید انجام دهد.

به‌عبارت‌دیگر، در بازار سرمایه اگر سهامداری بخواهد از بازار خارج شود و اصل سرمایه‌اش را بگیرد، باید سهامش را به سرمایه‌گذاران دیگر بازار بفروشد و نمی‌تواند مستقیماً به شرکت مراجعه کرد‌ه و آن‌ها را تحت‌ فشار قرار دهد.

ویژگی بازار ثانویـه

1. جایگزینی برای پس انداز است.
2. در بازار ثانویه به دلیل حجم بالای معامله‌ها هزینه معامله کمتر است.
3. عرضه و تقاضای موجود در اقتصاد به کشف قیمت در این بازار کمک می‌کند.
4. برای سرمایه‌گذاران نقدینگی به همراه می‌آورد. هر فروشنده‌ای که نیاز به پول نقد داشتـه باشد، می‌تواند به دلیل حضور تعداد زیادی از خریداران در این بازار، اوراق بهادار خود را به راحتی به فروش برساند.
5. در بازار ثانویه، هرگونه اخبار یا اطلاعات جدید در رابطه با شرکت به سرعت در قیمت سهام آن منعکس می‌شود.
6. بازارهای ثانویه با مقررات سنگینی از جانب دولت روبرو هستند. چون منبع اصلی شکل‌گیری سرمایه و نقدینگی برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران به حساب می‌آیند و این مقررات در سطح بالا، ایمنی پول سرمایه‌گذاران را تضمین می‌کند.

قیمت‌گذاری در بازار ثانویه چگونه صورت می‌گیرد؟

در بازار اولیه، قیمت اوراق بهادار از قبل و براساس قیمت اسمی تعیین می‌شود. اما در بازار ثانویه قیمت اوراق براساس میزان عرضه و تقاضای آن مشخص می‌شود. به عنوان مثال، اگر بیشتر سرمایه‌گذاران معتقد باشند که سهامی در آینده روند خوبی دارد، تقاضا برای آن افزایش می‌یابد و به همین ترتیب، قیمت آن بالا می‌رود. به دنبال آن، اگر سرمایه‌گذاران احساس کنند که سهامی ارزش خود را از دست خواهد داد، برای فروش آن اقدام می‌کنند و در نتیجه قیمت سهام افت پیدا خواهد کرد.

بازار اولیه و بازار ثانویه چه تفاوتی با هم دارند؟

در حقیقت، بازار اولیه و ثانویه تفاوت‌های بسیاری با هم دارند که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.

1. شرکت‌ها پس از پذیره نویسی در بازار اولیه می‌توانند سهام خود را به فروش بگذارند اما پس از آن دیگر سهامشان در بازار ثانویه (بورس اوراق بهادار) مورد معامله قرار خواهد گرفت.
2. در بازار اولیه، درآمد حاصل از فروش سهام به شرکت منتشرکننده اوراق تعلق می‌گیرد. اما در بازار ثانویـه، این درآمدها متعلق به سرمایه‌گذاری است که اوراق را می‌فروشد.
3. معمولا سرمایه‌گذاران خرد در بازار اولیه اوراق بهادار را خریداری نمی‌کنند. چون شرکت صادرکننده، اوراق خود را به صورت عمده به فروش می‌گذارد و خرید آن نیازمند سرمایه بزرگی است. اما در بازار ثانویـه، سرمایه‌گذاران می‌توانند هر تعداد سهام مورد نظر خود را خریداری کنند.
4. در بازار اولیه فروش اوراق از طریق بانک سرمایه‌گذاری انجام می‌شود اما در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران از طریق کارگزار، معاملات خود را انجام می‌دهند.
5. در بازار اولیه، سرمایه‌گذاران سهام را به طور مستقیم از خود شرکت خریداری می‌کنند. اما در بازار ثانویـه، سرمایه‌گذاران، سهام و سایر اوراق بهادار را از سایر سرمایه گذاران خریداری می‌کنند.
6. در بازار اولیه، شرکت‌ها برای اولین بار سهام خود را از طریق عرضه عمومی می‌فروشند. اما در بازار ثانویـه، سرمایه‌گذاران سهامی که قبلا معامله شد‌‌ه است را از طریق بورس اوراق بهادار خریداری می‌کنند.
7. در بازار اولیه، سهام به قیمت اسمی به فروش می‌رسد و معمولا دچار نوسان نمی‌شود. اما در بازار ثانویـه قیمت سهام به طور روزانه در نوسان است.