صندوق سرمایه گذاری قابل معامله ETF نوعی از صندوق‌ها است که خرید و فروش واحدهای عادی آن از طریق پنل کارگزاری‌ها انجام می‌شود. یعنی همانند سهام عادی می‌توان با جستجوی نماد صندوق مورد نظر، اقدام به خرید و فروش آن نمود.
در این مقاله از کاریزما به معرفی ویژگی‌ها و کارکرد صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس و مزایا و معایب آن پرداختـه و هر آنچه لازم است درمورد این صندوق‌ها بدانید را شرح داده‌ایم.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله چیست؟

اگر به تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله etf بنگریم، بیش از پیش به این واقعیت پی می‌بریم که تمام آنها برای هدفمند کرد‌‌ن سرمایه‌گذاری در بازارهای متنوع سرمایه به وجود آمـده‌اند. به ویژه برای افراد غیرحرفه‌ای که تلاش دارند تا با سرمایه‌گذاری، آینده بهتری را برای دارایی‌های خود رقم بزنند.

پیدایش صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله درست در سال 1987 درحالیکه شاخص داوجونز تا 22.61 درصد افول کرد و زیانی بیش از 500 میلیارد دلار را به سرمایه‌گذاران بورس وارد کـرد، پا به عرصه گذاشت. می‌توان پیدایش و حضور صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله را که باکمک ارکان آن و متخصصان این حوزه به‌کمک سرمایه‌گذاران آمـدند را حرکتی هوشمندانه در جهان سرمایه تلقی کـرد. به همین منوال، از سال ۱۹۹۳ صندوق‌های ETF نیز کار خود را در بسیاری از کشورهای جهان با سرمایه‌گذاری اصلی روی طلا آغاز کردند. در ایران نیز از سال ۱۳۹۲ با افتتاح تابلو ETF به طور رسمی، نام صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر سر زبان‌ها افتاد و از مهرماه شروع به کار صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF آغاز شد.

ETF به چه معناست؟

نام اختصاری ETF مخفف عبارت انگلیسی (Exchange Traded Fund) است. این نام به معنی صندوق‌هایی است که در بازار بورس می‌توان واحدهای سرمایه‌گذاری‌ آنها را خرید و فروش کرد. در ایران صندوقهای ETF با نام صندوق‌های قابل معامله شناختـه می‌شوند.

در حال حاضر، واحدهای صندوق‌ ETF به راحتی قابل خرید و فروش هستند. از آنجایی‌که هر سرمایه‌گذار با کم‌ترین سرمایه هم می‌تواند در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کند، جزو یکی از بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای اشخاصی که زمان یا تخصص کافی برای انتخاب سهام و مدیریت پرتفوی ندارند، محسوب می‌شود.

چکلیست صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله

بهتر است قبل از هر توضیحی برای معرفی صندوق‌های قابل معامله به سراغ بند «ه» قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید که مصوب ۸۸/۰۵/۲۹ است برویم. تعریف این ماده به این شکل است؛ «صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، نهادهای مالی هستند که فعالیت اصلی آن‌ها سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است. واحدهای صندوق پس از پذیره‌نویسی اولیه در سامانه معاملات فرابورس خرید و فروش می‌شوند». 

سبدی که صندوق های قابل معامله در بورس در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، شامل سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت و سایر اوراق بهادار است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله درعوض این دارایی‌ها، واحدهای سرمایه‌گذاری خود را صادر و به سرمایه‌گذاران خود عرضه می‌کنند. با این حساب، صندوق های قابل معامله، صندوق‌های مشارکتی هستند که سرمایه‌گذاران با مالکیت درصدی از دارایی صندوق اقدام به خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری آنها می‌کنند.

انواع صندو‌ق‌های سرمایه‌گذاری مانند صندوق‎‌های سهامی، درآمد ثابت و طلا می‌توانند هم جز صندوق‌های قابل معامله و هم غیرقابل معامله باشند. واحدهای این صندوق‌ها نیز مانند سهام در بازار تعیین قیمت می‌شوند و در روزهای کاری، سرمایه‌گذاران می‌توانند ازطریق کارگزاری‌ها اقدام به خرید و فروش واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس کنند.

اگر به تاریخچه صندوق‌های سرمایه‌گذاری و پیدایش آنها نگاه کنیم متوجه می‌شویم که تمامی آنها زمانی پایه‌گذاری شده‌اند که نه‌تنها افراد غیرحرفه‌ای از بازارهای مالی در زمان رکود ناامید شد‌ه‌ بودند، بلکه افراد حرفه‌ای هم برای ثبات سود و درآمد خود به دنبال تیم‌های متخصص می‌گشتند. از همین جهت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌عنوان بارقه امیدی برای نجات از نوسانات و ضررهای هنگفت پدیدار شدند.

این مقاله را حتما بخوانید: اسرار مشاهده پرتفوی صندوق های سرمایه گذاری

ویژگی صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله ETF

مهم‌ترین ویژگی صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) داد و ستد پذیر بودن آنها است. به این معنی که معاملات واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های etf در بازار سرمایه و در طول مدت ساعات فعالیت بازار انجام می‌شود. این صندوق‌ها عمده فعالیت‌شان سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار و دارایی‎‌های فیزیکی است که از این دو به عنوان سرمایه پایه صندوق استفاده می‌کنند. بنابراین عملکرد معاملاتی و نرخ و ارزش صندوق به ارزش دارایی‌های پشتوانه آن بستگی دارد.

در هنگام خرید واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها باید به قیمتی که معامله می‌شوند و قیمت ارزش هر واحد سرمایه‌گذاری (NAV) توجه کرد. اگر این صندوق‌ها بیش‌تر از قیمت NAV معامله شوند، حباب وجود داشتـه و اگر پائین‌تر از قیمت NAV معامله شوند نشان‌دهنده ارزش بالاتر هر واحد صندوق نسبت به قیمتی که معامله می‌شوند است و به‌نوعی فرصت خرید به حساب می‌آید. در هنگام خرید همیشه به این نکته توجه شود که خرید واحد سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها پائین یا نزدیک به قیمت NAV انجام شود. البته ناگفتـه نماند که قیمت ابطال تقریبا همیشه با همان قیمت NAV هر واحد سرمایه‌گذاری برابری می‌کند.

از دیگر ویژگی‌های مهم این صندوق‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هزینه پایین
• خرید اعتباری
• کارایی معاملات
• تشکیل سبد متنوع
• انعطاف پذیری بالا
• صرفه جویی مالیاتی
• سهولت سرمایه‌گذاری و نقدشوندگی
• سرمایه‌گذاری در انواع اوراق بهادار و شاخص‌های بازار

معاملات این صندوق‌ها با استفاده از سامانه معاملات آنلاین امکان‌پذیر است و سرمایه‌گذاران می‌توانند حتی به صورت آنلاین اقدام به خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری این نوع از صندوق‌ها کنند.

تا اینجای ماله ویژگی‌ها و یا به‌عبارتی، مزایای صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس را نام بردیم. برای فهم بهتر آنها در ادامه توضیحات بیش‌تری در مورد مزایای صندوق های قابل معامله (ETF) می‌دهیم:

مزایای صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس

1. اول ازهمه باید گفت که صندوق ETF به صورت آنلاین نیز قابل معامله است. به طوریکه شخص سرمایه‌گذار در طی ساعات کاری بازار بورس می‌تواند اقدام به صدور و ابطال این صندوق‌ها کند.

2. تنوع در سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها یکی‌دیگر از ویژگی‌های آنها است. به این‌معنی که اگر شخص برای سرمایه‌گذاری، خود اقدام به خرید اوراق بهادار کند تنها به خرید یک نوع از دارایی‌ها بسنده کرد‌ه است. اما با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری از تنوع این صندوق‌ها و خرید سهام شرکت‌های مختلف بهره‌مند می‌شود. با این‌حساب، مجموعه‌ای از سهام، اوراق بهادار و کالاهای فیزیکی را در اختیار دارد.

3. به روزرسانی NAV یا همان خالص ارزش دارایی‌ها در صندوق‌های قابل معامله به‌صورت شفاف و معمولا هر دو دقیقه یک بار انجام می‌شود. این رقم با انتشار در سایت رسمی صندوق مربوطه در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد و لازم نیست مانند صندوق‌های غیرقابل معامله یک روز کامل منتظر ماند تا ارزش خالص دارایی اعلام شود. برای آشنایی با مدل NAV کلیک نمایید.

4. مالیات یکی از گزینه‌هایی است که در معاملات بازار بسیار به چشم می‌آید. در صندوق‌های ETF خبری از مالیات نیست و این صندوق‌ها معاف از مالیات هستند. بدین‌معنا که مالیات بر دارایی محاسبه و اخذ نمی‌شود اما مالیات بر نقل‌وانتقال سهام و اوراق بهادار در زمان فروش یک بخشی از کارمزدها است که نیم‌درصد آن به اداره مالیات می‌رسد.

5. با ترکیبی از سهام، سپرده و اوراق بهادار به صورت فعال، سرمایه سرمایه‌گذار در بازار به جریان می‌افتد و نیازی به ورود مستقیم شخص سرمایه‌گذار نیست.

6. صندوق‌های قابل معامله کم‌هزینه هستند و با سرمایه‌ اندک نیز می‌توان در آنها سرمایه‌گذاری کرد.

7. برتری دیگر صندو‌ق‌های ETF در میزان نقدشوندگی آنها  است که به‌وسیله بازارگردان فعال در این صندوق‌ها اتفاق می‌افتد.

8. میزان درصد کارمزد در صندوق‌های قابل معامله در مقایسه با سهام بسیار کم‌تر است.

معایب صندوق های سرمایه گذاری etf

از آن جاییکه ماهیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF بر اساس خرید و فروش آنی و اختیاری است و سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر روز کاری معاملات این صندوق را انجام دهند، عده‌ای از سرمایه‌گذارانی که به‌تازگی وارد بازار شده‌اند دچار هیجانات ناشی از نوسان قیمت‌ها می‌شوند. همین امر باعث می‌شود تا در تصمیم‌گیری‌های‌شان متحمل ضرر احتمالی شوند.

اینکه تا چه میزان ریسک‌پذیر هستیم و چه میزان به درصدهای صندوق موردنظرمان دقت کرده‌ایم، نکته بسیار مهمی است؛ چراکه در بسیاری از مواقع نمی‌توان صبور بود‌ن را صرفا شاخصه مناسبی برای انتظار بازدهی صندوق دانست. بهتر است قبل از سرمایه‌گذاری به شاخص‌های صندوق موردنظرمان در ۳ ماه، ۶ ماه و یک سال قبل توجه کنیم.

لیست صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس

صندوق های etf در بورس به چند دسته تقسیم می‌شوند و این دسته‌بندی باتوجه به میزان دارایی سهام در پرتفوی و نوع دارایی انجام می‌شود. در ادامه، دسته‌بندی صندوق های etf بورس و بررسی کامل آنها را انجام می‌دهیم:

• صندوق های etf با درآمد ثابت

صندوق درآمد ثابت قابل معامله در بورس نیز نوعی از صندوق‌های etf است. بخش بزرگی از پرتفوی این صندوق‌ها از اوراق درآمد ثابت تشکیل شد‌ه است. به همین دلیل، این صندوق‌ها یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک بود‌ه و مناسب کسانی است که پرتفوی بدون ریسکی برای خود چیده‌اند. در صندوق‌ درآمد ثابت، حداقل ۷۰ درصد از دارایی‌ها از اوراق مشارکت بانکی، سپرده بانکی یا سایر اوراق با درآمد ثابت مانند اوراق خزانه تشکیل شد‌ه است.

• صندوق های etf سهامی

صندوق سهامی قابل معامله در بورس همان‌طور که از نامش پیداست، پرتفویی با تعداد و وزن بالایی از سهام دارد. ریسک این صندوق‌ها بیشتر از صندوق‌های درآمد ثابت بود‌ه و متناسب با این ریسک میزان بازدهی بالاتری هم نسبت به این صندوق‌ها خواهد داشت. گفتنی‌ست که احتمال تحقق زیان و کاهش قیمت واحد‌های این صندوق‌ها متناسب با سهام پورتفوی آن‌ها وجود دارد. در صندوق‌های سهامی قابل معامله در بورس ۷۰ درصد دارایی از سهام تشکیل می‌شود.

• صندوق های etf مختلط

صندوق مختلط، ترکیبی از دو حالت قبلی است. در حقیقت حداقل ۴۰ درصد از دارایی این صندوق‌ها را سهام و حداقل ۴۰ درصد را اوراق با درآمد ثابت تشکیل می‌دهند. ۲۰ درصد باقی‌مانده را نیز مدیر صندوق از بین سهام یا اوراق انتخاب می‌کند.

• صندوق های etf طلا

صندوق‌ کالایی یکی از ابزارهای نوین در بورس کالای ایران است که در آن کالایی معین با سازوکار خاص معامله می‌شود. یعنی سرمایه‌گذار به جای خرید و فروش کالای فیزیکی، واحدهای صندوق آن کالا را معامله می‌کند. درواقع، سبد دارایی‌های صندوقETF کالایی به جای سهام و اوراق از کالا تشکیل می‌شود.

معروف‌ترین صندوق های کالایی قابل معامله در بورس صندوق‌های طلا و زعفران هستند که بخش اعظم دارایی آنها از گواهی‌های طلا و زعفران تشکیل شد‌ه‌ است.

• صندوق های etf دولتی

صندوق های etf دولتی نوعی از صندوق‌های سهامی قابل معامله در بورس هستند که تمام دارایی آنها تشکیل شد‌ه از سهام یک صنعت است. دارایکم و پالایش‌یکم دو نمونه از صندوق‌های etf دولتی قابل معامله در بورس هستند که دارایی آنها به ترتیب سهام بانک‌ها و پالایشی‌ها هستند. درحقیقت دولت برای فروش سهام خود در این شرکت‌ها از این صندوق‌ها استفاده کرد‌ه است.

• صندوق های etf جسورانه

صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه نوعی از صندوق‌های etf هستند که منابع مالی لازم برای رشد و توسعه طرح‌های نوآورانه و کسب و کارهای نوپا را از طریق جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فراهم می‌آورند و حلقه اتصال طرح‌ها و سرمایه‌گذاران به یکدیگر هستند. در واقع این صندوق‌ها بر روی استارتاپ‌ها و کسب و کارهای نوپا سرمایه‌گذاری می‌کنند. به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در این نوع صندوق‌ها برای اشخاصی که دید بلندمدت برای سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری بالایی دارند، مناسب است.

سود صندوق های etf چگونه پرداخت می شود؟

همانطور که در بالا گفتـه شد، دارایی صندوق‌های etf باتوجه به ماهیت آنها متفاوت بوده و بازدهی این صندوق‌ها نیز براساس دارایی‌هایشان است. بازدهی صندوق‌های درآمد ثابت نزدیک به سود سپرده بانکی و بازدهی صندوق‌های سهامی نزدیک به شاخص کل و سهام در بورس بوده و بازدهی صندوق‌های مختلط هم بین این دو است. بازدهی صندوق‌های کالایی نیز باتوجه به نوسان قیمت کالایی که صندوق براساس آن تاسیس شد‌ه می‌باشد. به عنوان مثال، با نوسان قیمت طلا، صندوق‌های طلایی نیز سود یا زیان متناسب را به دارندگان خود می‌دهند.

میزان سودی که صندوق های etf محقق می‌کنند بستگی به نوع و ماهیت صندوق و ریسک آن دارد. مثلا برای صندوق‌های درآمد ثابت، ریسکی وجود نخواهد داشت و سودی نزدیک به سود سپرده‌های بانکی محقق می‌شود. برای صندوق‌های کالایی، سود محقق‌شده بستگی به نوسان قیمت کالا و در صندوق‌های سهامی، سود محقق‌شده به نوسان قیمت سهام بستگی دارد.

ساعت معامله صندوق های etf

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله از نوع سهامی و مختلط در زمان پیش‌گشایش 8 و 45 دقیقه تا 9 گشایش و ساعت معاملات از 9 تا 15:00 به صورت حراج پیوستـه خواهند بود.

زمان پیش گشایش صندوق‌های درآمد ثابت 8:45 تا 9 و صندوق‌های کالایی 11:30 تا 12 بود‌ه و زمان گشایش هر دو صندوق نیز تا 15 به صورت حراج پیوستـه خواهند بود.

کامزد صندوق های قابل معامله در بورس

با خرید و فروش واحدهای صندوق‌ ETF، درصدی به عنوان کارمزد معاملات از حساب سرمایه‌گذار کسر می‌گردد. همچنین مطابق قانون “توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی” بابت نقل و انتقال واحدهای سرمایه‌گذاری انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صدور و ابطال آنها مالیاتی مطالبه نخواهد شد.‌

کارمزد معاملات اوراق صندوق سرمایه گذاری قابل معامله به شرح زیر می باشد:

صندوق های ETF برای چه سرمایه گذارانی مناسب است؟

به دلیل تنوعی که در دارایی‌های سبد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله وجود دارد، می‌توان سرمایه‌گذاری در آنها را متناسب برای هر سرمایه‌گذاری دانست. تنوع سبدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری باعث شد‌ه تا سرمایه‌گذاری با ریسک کم‌تری انجام شود و به همین دلیل میزان محبوبیت و مشارکت در این صندوق‌ها روز به روز افزایش پیدا کند.

یکی از نکاتی که برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF باید به خاطر سپرد این است که، بازده این صندوق‌ها در بلندمدت به حد مطلوب می‌رسد. از این رو، سرمایه‌گذاران باید برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های قابل معامله صبر و تمرکز کافی داشتـه باشند تا به حد مطلوبی از سوددهی برسند.

برای شناخت بهترین صندوق سرمایه گذاری قابل معامله باید نگاهی به کارنامه صندق انداخت و بازدهی‌ آنرا بررسی و با یکدیگر مقایسه کرد. سپس اقدام به سرمایه‌گذاری در یکی از بهترین صندوق های etf کرد. برای مقایسه این صندوق‌ها می‌توان به سایت fipiran.com مراجعه کرد.

نحوه خرید صندوق های etf چگونه است؟

برای خرید صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله، اول از همه باید اقدام به دریافت کد بورسی از سامانه سجام کرد. بعد از آن می‌توان از طریق پنل معاملاتی کارگزاری‌ها اقدام به خرید این صندوق‌ها کرد. با سرچ نماد هر صندوق سرمایه‌گذاری می‌توان اطلاعات تابلو و قیمت‌های خرید و فروش آنرا به مانند سهم‌های بازار دید و برای خرید یا فروش اقدام کرد.

برای خرید صندوق‌های قابل معامله می‌توانید به کارگزاری کاریزما مراجعه بفرمایید.

سخن پایانی در مورد صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله به‌واسطه پرتفوی متنوع خود و مدیریت تخصص می‌تواند از ریسک‌های بالایی (که سرمایه سرمایه‌گذاران را تا حد نابودی به خطر می‌اندازد) جلوگیری کند. وجود صندو‌ق‌های سرمایه‌گذاری از یک طرف به دلیل تنوع و بازدهی که دارند بسیار جذاب و به‌صرفه برای سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند. از طرفی‌دیگر، با در نظر گرفتـن نوسانات و اتفاقات احتمالی در بازارهای سرمایه این صندوق‌ها تبدیل به جایگاه مطمئنی برای سرمایه‌گذاری شده‌اند.